Część I – Zanim ruszyła seryjna produkcja.
Svenska Aeroplan Aktiebolaget AB (SAAB) powstała 2 kwietnia 1937 r. jako producent samolotów wojskowych – bombowców myśliwców. Fabrykę wybudowano w Trollhattan, w pobliżu Geteborga. Program produkcyjny fabryki obejmował produkcję lekkich bombowców na licencji amerykańskiej – samolotów Northrop 8A-1s – występujących w Szwecji pod nazwą SAAB B5s oraz niemieckich średnich bombowców Junkers Ju 86Ks produkowanych pod nazwą SAAB B3s. W tym czasie fabryka zatrudniała amerykańskich niemieckich inżynierów. W marcu 1939 r. firma została zreorganizowana. Biuro produktowi dział administracyjny przeniesiono do Linkoping. Lata II wojny światowej to okres produkcji głównie kopii silników lotniczych firmy Pratt & Whitney. W 1944 r. osiągnięto zdolność produkcyjną na poziomie około 300 sztuk rocznie.
Z chwilą zakończenia działań wojennych anulowano wszelkie zamówienia na samoloty wojskowe. Byt firmy został niespodziewanie zagrożony. Rozwój cywilnego lotnictwa pasażerskiego nie był na tyle zaawansowany, aby móc zapewnić producentom samolotów spokojną przyszłość. Kierownictwo firmy było zmuszone do poszukiwań dróg wyjścia z trudnej sytuacji. Zastanawiano się nad nowymi gałęziami produkcji, innym asortymentem, inną branżą. Wybór padł na samochody.
Powołano 15-osobowy zespół pod kierownictwem Gunnara Ljungstroma, projektanta lotniczego zatrudnionego w firmie od początku jej istnienia. Wyasygnowano kwotę 200.000 koron szwedzkich na sfinansowanie prac studialnych. Pierwsze rysunki przyszłego auta, którego autorem był Sixten Sason, powstały 18 października 1945 r. Powstało nadwozie w kształcie kropli wody, inspirowane sylwetką samolotu, bardzo opływowe i nowatorskie jak na owe czasy.
W połowie stycznia 1946 r. wstępne rysunki były na tyle gotowe, że w oparciu o nie biuro projektowe wykonało drewniany model nadwozia w skali 1:1. Został on przedstawiony po raz pierwszy kierownictwu firmy w dniu 15 kwietnia. Ciekawostką jest fakt, że zamiast pomalowania model był wysmarowany czarną pastą do butów i wypolerowany dla uzyskania lepszego efektu wizualnego. Dla celów badawczych w tunelu aerodynamicznym powstał również model nadwozia w skali 1:10. Rezultat badań był wręcz zaskakujący – współczynnik oporu powietrza wynosił zaledwie 0.32!
Budowa pierwszego prototypowego samochodu oznaczonego symbolem SAAB 92.001 ruszyła w kwietniu 1946 r. Projekt pierwotnie posiadał symbol X 9248 i poprzedzony był dwoma projektami lotniczymi SAAB 90 Scandia i SAAB 91 Safir. Uznano więc, że pierwszemu projektowi samochodowemu należy nadać kolejny numer – 92. Po dwóch miesiącach intensywnych prac, w dniu 4 czerwca zaprezentowano kierownictwu firmy gotowe dzieło – opływową limuzynę w czarnym kolorze. Stylistyka samochodu był niezwykła – szyba przednia była mocno pochylona, reflektory wkomponowano w przednią część nadwozia, pokrywa komory silnika posiadała bardzo łagodne linie. Patrząc z boku nadwozie przypominało kształtem kroplę wody, linia dachu łagodnie opadała ku tyłowi zakończona dwuczęściową szybą tylną. Samochód posiadał dwoje drzwi otwieranych „pod wiatr” i był przeznaczony do przewozu pięciu osób. Dwusuwowy silnik o 2 cylindrach miał 692 ccm pojemności i osiągał moc 20 KM przy 3.500 obr./min. Maksymalny moment obrotowy to 57 Nm przy 2.300 obr./min.
Silnik, przedwojenna konstrukcja DKW, chłodzony był wodą i zasilany gaźnikiem Solex. Auto posiadało napęd na koła przednie i 3-biegową skrzynię biegów. Również od DKW pochodził 30-litrowy zbiornik paliwa. Samochód wyposażono w ogumienie o rozmiarze
5.0 x 15.
SAAB nr 1 nazywany po szwedzku Urssab został zarejestrowany latem 1946 r. otrzymując numer rejestracyjny E14783. Prototyp poddano programowi szeroko zakrojonych prób i testów wytrzymałościowych, mających na celu uzyskanie informacji na temat dalszych usprawnień poszczególnych zespołów auta. W różnych warunkach pogodowych samochód przejechał ponad 250.000 km. Dzisiaj ten wielce zasłużony dla firmy prototyp, w pełnej sprawności technicznej i oryginalnym lakierem nadwozia jest najcenniejszym eksponatem muzeum samochodów SAAB SAMB Trollhattan.
Darek Kamiński
film i fot. M.Wierzbicki